Niet gehuilde tranen over een traumatische ervaring geven stress in ons systeem. Wij kunnen ons bevrijden van die stress door onze tranen te huilen. Het verdriet kan echter zo diep zitten, dat het contact met ons verdriet ons alleen maar angstig maakt. We spreken dan van een Posttraumatisch Stresssyndroom. In dit artikel gaan we in op de wijze waarop Edith Eger, een joodse vrouw die Auschwitz en andere concentratiekampen heeft overleefd, een indrukwekkende eigen weg heeft gevonden om haar posttraumatische stress te hanteren.
In het boek ‘Gestolde tranen’ worden de verhalen verteld van honderden krijgsgevangenen die in Japanse gevangenkampen jarenlang, onder de meest bare mensonterende omstandigheden, werden gedwongen tot dwangarbeid. Na de bevrijding op 9 augustus 1945 kozen de meeste krijgsgevangenen voor het verdringen van hun traumatische ervaringen. Daarmee kozen ze (onbewust) voor een geestelijke gevangenis met tralies van gestolde tranen.
Vooral in de blokjes hieronder wissel je tegenwoordige en verleden tijd af. Ik zet alles, indien van toepassing, in de tegenwoordige tijd, dat spreekt meer direct aan. ‘Maar’ wordt altijd voorafgegaan door een komma, voeg ik ook in. ‘En’ maakt komma vaak overbodig, haal ik weg (niet altijd dus).
Edith Eger, een joodse vrouw die Auschwitz en andere concentratiekampen heeft overleefd, schreef vorig jaar het boek ‘De Keuze’. Als jong meisje wil Edith danseres worden. Ze was sportief en had talent voor ballet en turnen. Met haar ouders en haar zus wordt zij opgepakt door de nazi’s en afgevoerd naar een concentratiekamp waar haar ouders direct werden vergast. Zij overleeft de concentratiekampen door voor de duivelse Dr. Mengele te dansen en door een complete droomwereld te creëren. Daarmee kan ze zich geestelijk lostrekken uit de erbarmelijke omstandigheden. Dat vermogen houdt haar constant op de been, ook als ze lichamelijk zwakker wordt. Innerlijk kan ze nog steeds dansen en blijft ze hopen op het weerzien met haar prille liefde van voor de oorlog, Eric.
In haar boek schrijft ze dat je het verleden niet kunt veranderen, maar het heden wel. Edith emigreert na de oorlog naar Amerika, studeert daar psychologie, promoveert en wordt psychotherapeut gericht op het helpen van patiënten met een posttraumatisch stresssyndroom. De nu bejaarde Edith laat op indrukwekkende wijze zien hoe zij bij stukje en beetje de moed had om haar trauma’s opnieuw te doorleven en de gestolde tranen te huilen. De behandeling van haar patiënten heeft haar geholpen om haar geestelijke gevangenis te verlaten en te kiezen voor vrijheid. ‘Vrijheid vinden we als we accepteren wat er is en als we onszelf vergeven, als we onze harten openen om de wonderen te ontdekken die nu bestaan.’ De keuze om te dromen, de keuze om het anders te doen dan vroeger, de keuze om vrijheid te zoeken en te ontsnappen aan een innerlijke gevangenis zijn mogelijkheden om het heden te veranderen en het verleden te accepteren.
In de film en musical ‘Flashdance’ treffen we dit thema ook aan. Alexandra werkt in een staalfabriek. Ze wil graag danseres worden, net als haar vriendin Gloria. Aan haar zielsverlangen doet ze geen concessies. Om haar doel te bereiken moet ze hindernissen overwinnen, zoals faalangst en afwijzing. Alexandra stelt alles in het werk om een plek op een prestigieuze dansschool te krijgen. Uiteindelijk lukt het haar om auditie te doen. Haar vriendin Gloria wordt ook danseres, maar komt terecht in de prostitutie. Zij buigt voor het geld, terwijl Alexandra ervoor kiest haar zielsverlangen in vervulling te laten gaan.
Die innerlijke gesteldheid die we bij Edith tegenkomen, zien we ook terug bij Alexandra. Zij doet, tegen beter weten in, geen concessies. Ze volgt haar hart om te worden wie ze is. Ze overstijgt daarmee de angst om afgewezen te worden en om afgesneden te worden van de liefde van anderen.
Klaas-Jan Rodenburg